Ձայնարկություններ կոչվում են այն բառերը, որոնք արտահայտում են զգացմունք, կոչ, նմանաձայնություն:
Ձայնարկությունները նախադասության անդամ չեն լինում և որևէ հարցի չեն պատասխանում:
Ձայնարկությունները բաժանվում են երեք խմբի:
Զգացական ձայնարկություններ, արտահայտում են վիշտ, ցավ, կարեկցանք, զայրույթ, դժգոհություն, վախ, զարմանք, ուրախություն, հիացմունք, ձանձրույթ, տհաճություն: Դրանք են՝ ա՜խ, ա՜հ, ամա՜ն, ա՜յ, բա՜, է՜, է՜հ, ըհը՜, հա՜, ջա՜ն, վա՜խ, վա՜հ, վա՜յ, վու՜յ, վու՜շ, ու՜խ, ուխա՜յ, ուռա՜, օխա՜յ, օ՜հ, պահո՜, օ՜ֆ, ֆու՜ և այլն:
Կոչական ձայնարկություններ, արտահայտում են կոչ, կանչ, խրախույս, հորդոր, նախատինք, արգելք: Դրանք են՝ ա՛յ, է՛յ, էհե՛յ, ծո՛, հո՛, հարա՛յ, հե՛յ, հո՛պ, տո՛, փը՛խկ, փը՛շտ և այլն:
Նմանաձայնական ձայնարկություններ, արտահայտում է բնության մեջ և կյանքում հանդիպող ձայները: Դրանք են՝ բը՜զզ, թը՜խկ, թը՜շշ, խը՜շշ, ծի՛վ-ծի՛վ, ծուղրուղու, հա՛ֆ-հա՛ֆ, միաու՜, չը՛խկ և այլն:
Առաջադրանքներ:
1. Յուրաքանչյուր շարքում ընդգծիր երեք ձայնարկություն:
Մի՞թե, օխա՜յ, հա՜յ, ե՞րբ, տը՜զզ, չէ՛
է՛հ, որքա՜ն, ծո՛, ո՛չ, խը՜շշ, չէ՞ որ
այնպե՜ս, պահո՜, այո, չու՛, չլինի՞ թե, բը՜ռռ:
2.Գրիր այն ձայնարկությունները, որոնցից կազմվել են հետևյալ բառերը:
Չրխկալ-չրը՜խկ,
ծվծվալ-ծի՜վ-ծի՜վ,
կռկռոց-կը՜ռ-կը՜ռ,
վայել-վա՜յ,
թշթշոց-թը՜շշ–թը՜շշ,
ծլնգոց-ծլը՜նգ,
թրխկոց-թրը՜խկ,
տզզոց-տը՜զզ,
թխկոց-թը՜խկ,
բզզալ-բը՜զզ,
շրխկան-շրը՜խկ:
3. Բառաշարքում առանձնացրու զգացական, կոչական և նմանաձայնական կոչականները:
զգացողական-ուհ, օհ, վույ, ուֆ, ախ, ուռա, օյ, հայ, յա
կոչական-հեյ, հարայ, ըհը, հոպ, տո, այ
նմանաձայնական-ղա-ղա, կըռ, փըրխկ, ջու-ջու, բըզզ, խըշշ, տըզզ,
4. Դարձվածաբանական բառարանից վայ, ախ, հարայ ձայնարկություններով դուրս գրիր դարձվածքներ և նշիր նրանց արտահայտած նշանակությունները:
Վայ գլխին տալ-Զղջալ
Մարդուն վայի մեջ պահել – ողբի մեջ պահել
Ախ անել – Ափսոսալ
Ախ քաշել-Հառաչել
Հարայ տալ-Աղմուկ բարձրացնել
Հարայ կանչել – օգնության կանչել։
Դավիթ Մկրտչյան 